MARZANNA
Bogini słowiańska często kojarzona z zimą, wyróżniona w panteonie bóstw przez Jana Długosza.
Słowiańska Marzanna jest utożsamiana z pierwotnym obliczem Matki Ziemi. Bogini ta jest odpowiedzialna za ziemskie wody, chłód, wojny, zarazy, wróżby i sen. Była również odpowiedzialna za zboża, przez co zwykło się ją często wiązać z greckim kultem Demeter i rzymskim Cerery. Należy Marzannę kojarzyć z dawnym i wciąż żywym zwyczajem topienia Marzanny (zimy) w pierwszym dniu wiosny. Czy Marzanna z absolutną pewnością wiąże się z kultem pogańskim? Zdania na ten temat są podzielone – Stanisław Urbańczyk uważa, że zwyczaje z nią związane wykształciły się dopiero w dobie wczesnego średniowiecza, przez co trudno jest przesądzać z absolutną pewnością o pogańskim rodowodzie tej bogini.
Tak jak Demeter miała swoją Korę, tak Marzanna miała Dziewannę. Różne są dziś jednak stanowiska – raz Dziewannę traktuje się jako córkę Marzanny, innym razem jako jedno z jej obliczy. Pewne jest jednak to, że w dniu przesilenia wiosennego następuje symboliczna zmiana warty – przyroda budzi się z zimowego snu i od tego dnia wszystko budzi się do życia. Czy to za sprawą odmienionego oblicza bogini, czy też jej zejścia do podziemi, należy cieszyć się z tego, że faktycznie od tego czasu zaczyna na zewnątrz robić się coraz przyjemniej.
Znane piosenki o Marzannie
„Płyń Marzaneczko do Pryski, przynieś nam bezrok szybki.
Płyń Marzaneczko do Brzega bo cię tam Jaśkowi potrzeba.”
— ze śląskiej pieśni marzannej, Opole / Gosławice 1877 r.
„Hej, Marzanno miła, gdzieś ty klucze dała?
Co byś [zielone] pola nimi otwierała?”
„Marzanno krasna, kajś ty gęsi pasła?
Pod góreczką z [Jasiem] Robeneczkiem, aż se ziemia trzasła,
aby trawa rosła, zielona trawa, aż po kolana.
A wy dzieweczki wijcie wianeczki,
z modrych fiołków i białej różeczki.”
— z XIX wiecznych pieśni marzannych Moraw i Śląska.
„A stąd jeszcze dziś ten obyczaj mają w wielkiej Polsce y w Śląsku
iż siódmego dnia marca topią Marzanę ubrawszy jako niewiastę wyszedszy
ze wsi śpiewając: śmierć się wije po płotu szukajęcy kłopotu […] Zwali tego
bałwana Marzana, tak bym rzekł, że to był bóg Mars, jako Ziewana Diana.”
— z kronik Marcina i Joachima Bielskich, 1564-1597 r.
Zuzanna Krótki
Posted in Ciekawostki